Strona głowna
Układ pokrywający
Układ szkieletowy
Układ mięśniowy
Układ nerwowy
Układ rozrodczy
Układ krążenia
Układ hormonalny
Układ oddechowy
Układ limfatyczny
Układ pokarmowy
Układ wydalniczy
Układ czuciowy
Przetrwanie organizmu zależy od nieprzerwanego dopływu wrażeń zmysłowych do mózgu i rdzenia kręgowego. Układy sensoryczne odgrywają zasadniczą rolę w odbieraniu, kierowaniu i odpowiadaniu przez centralny układ nerwowy na zmiany zachodzace wewnątrz i na zewnątrz organizmu. U człowieka wyróżniamy dwie kategorie wrażeń: ogólne(temperatura, dotyk, ucisk i ból) oraz szczególne(wzrok, słuch, węch, smak, równowaga). Receptory czuciowe odbierają bodźce, takie jak światło, ucisk mechaniczny czy naciągnięcie mięśni i przetwarzają je na impulsy nerwowe, które wzdłuż neuronów czuciowych docierają do centralnego układu nerwowego.
Widzenie umożliwiają fotoreceptory zlokalizowane w wyspecjalizowanych narządach(oko). Towarzyszą im dodatkowe struktury usprawniające percepcje i chroniące właściwy narząd wzroku (aparat ochronny: (brwi, powieki, rzęsy i narząd łzowy)). Następnie bodziec jest przekazywany do dalszych obszarów układu nerwowego, gdzie jest analizowany. U organizmów wyższych mówi się o drodze wzrokowej przekazującej informacje do kory wzrokowej.
- krótkowzroczność
- nadwzroczność
- starczowzroczność
- ślepota barw
- astygmatyzm
- zez
- zaćma
- jaskra
- ślepota
Uszy wychwytują fale dźwiękowe i przetwarzają je na impulsy nerwowe, które wędrują do mózgu. Słyszenie jest wynikiem biologicznego efektu domina. Kiedy klaszczemy w ręce, powietrze między nimi tworzy niewidzialne fale dźwiękowe. Przecinając powietrze z prędkością 305m/s, fale dają siłę, która powoduje drgania płynu w uchu wewnętrznym. Drgania te wywołują fale ciśnieniowe, które uginają włoski czuciowe w uchu. Częstotliwość dźwięku odzwierciedla liczbę fal wytwarzanych w danym czasie.
Gdy stoimy prosto, pozycja ciała wydaje się stabilna, ale jadąc kolejką górską natychmiast odczuwamy, kiedy wagonik gwałtownie opada lub nabiera wielkiej prędkości. Zmysł naturalnej pozycji ciała nazywamy równowagą. Narządy równowagi mieszczą się w uchu wewnętrznym w układzie wypełnionym płynem statycznym. Tam włoskowate komórki czuciowe rejestrują zmiany pozycji głowy. Orientacja kanałów półkolistych odpowiada trzem płaszczyznom w przestrzeni. Komórki włoskowate reagują na ruchy płynu w kanałach pochodzących z pionowych i poziomych obrotów głowy. Receptory w pęcherzykach, zwane łagiewkami i woreczkami, oceniają równowagę statyczną, pozycję głowy względem ziemi(grawitacja). Komory w pęcherzykach zawierają otolity, kamyczki węglanu wapnia, które przesuwają się podczas przechylania, zginając włoski komórek, co wywołuje impulsy nerwowe.
Smak jest jednym z dwóch chemicznych zmysłów ciała. Za smak odpowiedzialnych jest około 10 000 kubków smakowych skupionych w różnych obszarach powierzchni języka i rozproszonych na podniebieniu i w gardle. Do kubków smakowych mależą chemoreceptory, wrażliwe na związki chemiczne z substancji rozpuszczalnych w ślinie. Zdolność do ich wyczuwania ma znaczenie dla przeżycia. Wiele substancji toksycznych jest gorzkich i taki pokarm ma charakterystyczny posmak, co sygnalizuje, że jest potencjalnie szkodliwy. Badania wykazują, że indywidualne preferencje smakowe są ukształtowane zmianami genetycznymi w receptorach kubków smakowych i konkretnych smaków ludzie doświadczają w okresie niemowlęctwa i dzieciństwa. Różnice te pozwalają wytłumaczyć, dlaczego niektóre osoby preferują poszczególne pokarmy, a inne ich bardzo nie lubią.
U człowieka występuje około 5 milionów receptorów węchowych różnego typu, wrażliwego na tysiące cząsteczek zapachowych. Ten różnorodny wachlarz receptorów związany ze zmysłem węchu może odpowiadać za aż 80% doznań smakowych. Odczuwane smaki są na ogół mieszaniną pięciu podstawowych smaków, konsystencji pokarmu i sygnałów z cząsteczek zapachowych. Katar powoduje, że jedzenie smakuje mdło, z powodu grubszej niż zwykle warstwy śluzu w nabłonku węchowym. Sygnały związane zarówno ze smakiem, jak i zapachem, rozdzielają się, kiedy docierają do mózgu. Niektóre sygnały smakowe przekazywane są do ośrodków w płacie ciemieniowym, inne wędrują do "mózgu emocjonalnego" w układzie limbicznym. Podobnie, przetwarzanie w opuszkach węchowych zapewnia nam natyczmiastowe wyczucie zapachów, ale połączenia nerwowe z układem limbicznym mogą łączyć pewne zapachy ze wspomnieniami i emocjami z naszego życia.
Somatyczne zmysły dotyku, ucisku i wibracji są zależne od receptorów w skórze lub tuż pod nią oraz w błonach śluzowych. Kiedy receptory dotykowe ulegają aktywacji, mózg otrzymuje informacje o lokalizacji, kształcie i fakturze obiektu, który dotknął skóry. Sygnały te przekazują różnice w dotyku pomiędzy gumową piłką w ręce a kroplą wody spływającą po ramieniu. Szybkie dostosowanie do czujników wykrywających delikatny dotyk i ucisk skóry tłumaczy, dlaczego ludzie szybko przestają być świadomi noszonych okularów i ubrań. Wolne zakończenia nerwowe wykrywają większość bodźców odpowiedzialnych za swędzenie, łaskotanie oraz wrażenie gorąca i zimna. Swędzenie często spowodowane jest stanem zapalnym wywołanym substancjami chemicznymi, takimi jak np. białko bradykinina. Wargi i język są wrażliwe zarówno na gorąco i zimno, jak i na ucisk. Na jednostkę powierzchniową przypada tu więcej wolnych zakończeń nerwowych i innych receptorów czuciowych niż w jakiejkolwiek innej części ciała.
Ból jest oznaką uszkodzenia ciała i niezwykle istotną informacją, aby uniknąć urazów lub je zwalczyć. Nic więc dziwnego, że wykrywacze bólu, czyli miliony wolnych zakończeń nerwowych, zwanych nanoreceptorami, są obecne wszędzie, z wyjątkiem mózgu. Bodźcem bólowym może być uraz, otarcie lub chemiczne podrażnienie tkanki, przeciążenie, zmniejszony przepływ krwi, skurcze mięśni oraz dotkliwy upał lub zimno. Bez względu na przyczynę, pobudzone komórki uwalniają prostaglandyny i inne substancje chemiczne towarzyszące stanom zapalnym. Neurony w centralnym układzie nerwowym, które otrzymują nadchodzace sygnały bólowe, uwalniają substancję P, czyli związek wzmacniający reakcje mózgu na ból. Receptory bólu u każdego mają ten sam próg odczuwalności- intensywność bodźca, który wywołuje impuls nerwowy. Jednak poszczegołne osoby reagują w różny sposób na ból i radzą sobie z nim. Normy kulturowe, wiek, stany emocjonalne i inne czynniki kształtują reagowanie na bolesne zdarzenia, Jednakże gdy ból jest długotrwały, nawet duży stopień wytrzymałości zanika.